Tại sao tiền điện cao dù số kWh không nhiều? Giải thích từ chuyên gia & cách tiết kiệm hiệu quả
Bạn có bao giờ nhận hóa đơn tiền điện và tự hỏi:
- Tại sao số kWh tiêu thụ không nhiều, nhưng tiền điện lại cao bất thường?
- Vì sao cùng lượng điện nhưng tháng này hóa đơn lại cao hơn?
- Làm sao để biết công tơ điện có chạy sai hay không?
Đây là những vấn đề phổ biến tại nhiều hộ gia đình trong bối cảnh EVN tăng giá điện 2025. Và nó còn đặc biệt rõ nét hơn khi vào những tháng chuyển mùa hoặc khi thói quen sử dụng không thay đổi nhưng chi phí tăng đột biến.
Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý năng lượng và tư vấn tiết kiệm điện, chúng tôi sẽ phân tích cơ chế tính giá điện tại Việt Nam, các nguyên nhân ẩn khiến hóa đơn tăng dù kWh không nhiều, và các giải pháp kiểm soát chi phí thực tế nhất.
Hiện tượng thực tế: Khi hóa đơn “nhảy vọt” dù chỉ số công tơ bình thường
Nhóm chung chiếm số đông hiện nay là nhiều gia đình mỗi tháng sử dụng trung bình 150–200 kWh. Một tháng nọ, số kWh chỉ tăng nhẹ (hoặc giữ nguyên) nhưng hóa đơn lại cao hơn đáng kể – có thể gấp 1.5 đến 2 lần. Phản ứng đầu tiên của mọi người thường là nghi ngờ:
- Đồng hồ điện chạy sai?
- Điện lực tính nhầm?
- Có ai câu trộm điện nhà mình?
Điều này hoàn toàn đúng bởi vì chúng ta có cảm nhận về hóa đơn tiền điện khác nhau. Tuy nhiên về yếu tố kỹ thuật thì phần lớn các trường hợp không phải do sai sót đo đếm, mà do cách tính tiền điện và các yếu tố liên quan.
Cách tính tiền điện tại Việt Nam: Không chỉ đơn giản là kWh x đơn giá
Để dễ hiểu thì chúng ta cần xem xét các yếu tố sau:
Yếu tố 1. Giá điện bậc thang
Đây chính là cơ chế mà bạn thường bỏ qua khi xét về hóa đơn tiền điện. Bởi vì mỗi công thức tính tiền điện khác nhau sẽ cho ra hóa đơn tiền điện khác nhau. Nó giống như là với cùng 1 yêu cầu giải toán, nhưng mỗi ông có 1 cách suy luận sẽ dẫn đến 10 ông có 11 đáp án khác nhau (vì còn thêm đáp án của ông thầy nữa).
Ở Việt Nam thì điện sinh hoạt được tính theo biểu giá bậc thang lũy tiến, nghĩa là: Bạn dùng càng nhiều kWh, đơn giá/kWh càng cao. Suy ra thì nhà nước khuyến khích các khách hàng dùng số điện ít. Nó khác với khuyến khích bạn tiết kiệm điện nhé! Nhưng chúng tôi sẽ không trao đổi về vấn đề này ở đây.
Bạn hãy xét qua các bậc hiện hành (cập nhật mới nhất 2025) thường chia thành:
- Bậc 1: 0–50 kWh
- Bậc 2: 51–100 kWh
- Bậc 3: 101–200 kWh
- Bậc 4: 201–300 kWh
- Bậc 5: 301–400 kWh
- Bậc 6: Trên 401 kWh
Hãy xem qua ví dụ sau:
- 100 kWh đầu có thể tính trung bình ~1.800–2.000 đ/kWh.
- Nhưng từ 201 kWh trở lên, giá có thể trên 3.000 đ/kWh.
Và điều này có thể hiểu là: cùng trong 1 tháng nhưng tiền điện điều hòa của tuần thứ 2 đắt hơn tuần đầu tiên. Và dẫn đến là tuần cuối cùng của tháng sẽ gần như gấp 4 lần tuần đầu tiên bạn dùng.
Yếu tố 2. Thuế VAT và phụ phí
Tất cả mọi người phải đóng thuế cho nhu cầu sử dụng điện của mình. Đây là việc hiển nhiên vì nhà nước cần có nguồn thu để phục vụ đất nước. Cho nên mức thuế VAT là bao nhiêu phần trăm cũng rất quan trọng.
- Nếu thuế VAT cho mục đích sử dụng điện là cao thì bạn phải đóng thuế VAT cao
- Nhưng nếu năng lực sản xuất điện dư thừa thì bạn có thể sẽ không phải đóng thuế VAT này. Nó xảy ra khi bạn lắp điện năng lượng mặt trời để tự dùng tại nhà.
Kết quả là: Tiền điện cuối cùng bạn trả = Tiền điện tiêu thụ + VAT 10% + phí dịch vụ (nếu có).
Chính khoản thuế VAT 10% này cũng làm nhiều người cảm giác tiền điện “cao hơn mức tiêu”.
Yếu tố 3. Tác động của cơ chế bậc thang
Không giống như Yếu tố 1 đã phân tích ở trên. Mà nó nằm ở thuật toán về khoảng bậc thang.
Bạn có bao giờ đặt câu hỏi:
- Tại sao 50 kWh đầu tiên ở bậc 1 mà không phải là 200 kWh?
- Vì sao Trên 401 kWh thì không còn chia bậc nữa mà áp dụng chung?
Về cơ bản thì nó là nằm ở nguyên tắc thống kê. Nghĩa là bên bán điện cho bạn biết chính xác có bao nhiêu người sử dụng cho từng nhóm này. Và họ lập ra khoảng giá điện theo từng nhóm.
- Khi ông kỹ sư tính toán được yêu cầu chuẩn bị giảm giá điện để thu hút khách hàng về công ty mình thì ổng sẽ phải tối ưu tiền điện cho bạn.
- Nếu chẳng may ông tính toán chọn nhầm phương án “tăng giá điện” thay vì giảm giá điện, ông này sẽ thiết kế để mọi người luôn có giá điện tăng cao bất thường.
Cho nên có thể là do nguyên tắc của ông tính toán tiền điện mà bạn không rõ mà thôi.
Nó dẫn đến một kết quả dễ gây nhầm lẫn: Dù bạn chỉ tăng vài kWh, nhưng nếu vượt ngưỡng bậc thang, phần điện tăng sẽ bị tính với đơn giá cao hơn, kéo tổng hóa đơn lên đáng kể.
Những nguyên nhân khiến tiền điện cao dù số kWh không nhiều
Nếu bạn không được phép chọn nhà cung cấp điện cho mình thì bạn chỉ có cách là tối ưu tiền điện mà thôi. Mà để tối ưu hóa đơn tiền điện thì đầu tiên bạn cần biết các nguyên nhân sẽ làm thay đổi hóa đơn tiền điện EVN của bạn:
Cách kiểm tra khi nghi ngờ hóa đơn điện cao bất thường
Với kinh nghiệm nhiều năm hỗ trợ xử lý các ca khiếu nại và tư vấn tiết kiệm điện, chúng tôi đề xuất bạn làm theo quy trình kiểm tra 4 bước sau:
Bước 1: So sánh hóa đơn nhiều tháng
- Lấy ít nhất 3–6 tháng gần nhất để xem xu hướng tiêu thụ.
- Nếu kWh dao động ít nhưng tiền thay đổi nhiều → khả năng do bậc giá hoặc thuế phí.
Bước 2: Đọc công tơ hàng ngày
- Chụp hình hoặc ghi lại chỉ số mỗi ngày cùng giờ.
- Sau 7–10 ngày, tính trung bình kWh/ngày → so với hóa đơn.
Bước 3: Kiểm tra thiết bị điện
- Tắt hết thiết bị, kiểm tra công tơ còn quay/chạy không.
- Dùng ampe kìm hoặc thiết bị đo tải điện cho các thiết bị nghi ngờ.
Bước 4: Liên hệ điện lực
- Nếu chênh lệch bất thường >20% so với tính toán → yêu cầu kiểm định công tơ.
- Điện lực sẽ tháo công tơ mang đi kiểm định tại cơ quan đo lường.
Giải pháp tiết kiệm điện & tối ưu hóa chi phí
Cách 1. Loại bỏ “điện rò rỉ” và thiết bị tiêu hao ngầm
Vấn đề phổ biến: Hóa đơn cao nhưng không biết lý do, do thiết bị ở chế độ chờ (TV, modem, lò vi sóng, sạc điện thoại, camera an ninh…) âm thầm tiêu thụ.
Vì sao bạn nên làm cách này?
- Những thiết bị này có thể tiêu hao 5–10% tổng điện năng mỗi tháng dù không sử dụng.
- Rò rỉ điện còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ (đặc biệt ở chung cư có dây âm tường lâu năm).
Cách làm:
- Rút phích cắm hoặc dùng ổ cắm có công tắc để tắt hẳn khi không dùng.
- Định kỳ kiểm tra công tơ khi tất cả thiết bị đã tắt – nếu vẫn quay, có thể có rò rỉ.
Cách 2. Nâng cấp thiết bị tiết kiệm điện
Vấn đề bạn gặp phải: Dùng tủ lạnh đời cũ, máy lạnh non-inverter, đèn sợi đốt… dẫn đến tiêu hao cao.
Vì sao nên làm theo cách này?
- Thiết bị mới (Inverter, LED, máy nén biến tần) có thể tiết kiệm 20–40% điện năng.
- Với những hộ ở chung cư bị áp giá kinh doanh, chênh lệch càng lớn → hoàn vốn nhanh hơn khi nâng cấp.
Cách làm:
- Ưu tiên thay tủ lạnh >10 năm tuổi, máy lạnh chạy ồn, đèn huỳnh quang cũ.
- Chọn sản phẩm có nhãn năng lượng 5 sao do Bộ Công Thương chứng nhận.
Cách 3. Bảo trì định kỳ thiết bị điện
Vấn đề của bạn: Máy lạnh chạy lâu mới mát, bình nóng lạnh tiêu hao nhiều, máy bơm hoạt động liên tục.
Vì sao nên làm theo hướng dẫn này?
- Lớp bụi bẩn và cặn làm giảm hiệu suất thiết bị, khiến máy chạy lâu hơn, tốn điện hơn.
- Bảo trì định kỳ còn giúp phát hiện rò rỉ, ngăn chập cháy.
Cách làm:
- Vệ sinh dàn lạnh máy lạnh mỗi 3–6 tháng.
- Thay thanh magie chống cặn bình nóng lạnh mỗi 2 năm.
- Kiểm tra phao tự động máy bơm nước, tránh bơm khan.
Cách 4. Quản lý thói quen sử dụng điện
Vấn đề của bạn: Dùng điện vào giờ cao điểm, để máy lạnh ở 20–22°C, giặt đồ từng mẻ nhỏ.
Vì sao nên làm theo hướng dẫn này?
- Thói quen này khiến hóa đơn tăng 10–30% mà không cần thiết.
- Đặc biệt ở khu vực áp dụng biểu giá theo giờ (TOU), giờ cao điểm có thể đắt gấp đôi.
Cách làm:
- Giặt đồ, ủi đồ, sạc xe điện vào giờ thấp điểm (22h–6h).
- Đặt máy lạnh 26–27°C, kết hợp quạt để thoáng hơn.
- Tắt bình nóng lạnh trước khi tắm 10–15 phút.
Cách 5. Lắp đặt thiết bị đo điện thông minh
Vấn đề của bạn: Khó kiểm soát điện từng thiết bị, không biết thiết bị nào “ngốn điện” nhất.
Vì sao nên làm theo hướng dẫn?
- Thiết bị đo điện thông minh giúp giám sát kWh theo thời gian thực, cảnh báo tiêu hao bất thường.
- Hữu ích cho gia đình có nhiều thiết bị điện tử hoặc căn hộ cho thuê.
Cách làm:
- Lắp smart meter hoặc ổ cắm đo điện tiêu thụ cho từng thiết bị.
- Kết nối với app trên điện thoại để theo dõi từ xa.
Bảng so sánh Trước – Sau khi áp dụng 5 Giải pháp tiết kiệm điện cho Máy lạnh 1.5 HP
| Tiêu chí | Trước (không áp dụng) | Sau (áp dụng 5 giải pháp) |
|---|---|---|
| Công suất tiêu thụ | ~1,2 kW | ~0,9 kW |
| Điện tiêu thụ/tháng | ~288 kWh (8h x 30 ngày) | ~216 kWh |
| Chi phí điện/tháng | ~864.000 VNĐ | ~648.000 VNĐ |
| Nhiệt độ phòng trung bình | 24–25°C | 26–27°C (ổn định hơn) |
| Tuổi thọ máy | 5–6 năm | 6–8 năm |
Gợi ý mẹo sử dụng:
- Cài đặt nhiệt độ hợp lý (26–27°C).
- Sử dụng chế độ Eco hoặc hẹn giờ.
- Vệ sinh lưới lọc và dàn lạnh định kỳ.
- Đóng kín cửa, sử dụng rèm cách nhiệt.
- Bảo trì gas lạnh và kiểm tra rò rỉ.
Bảng so sánh Trước – Sau khi áp dụng 5 Giải pháp tiết kiệm điện cho Tủ lạnh gia đình (300L)
| Tiêu chí | Trước | Sau |
|---|---|---|
| Công suất tiêu thụ | ~0,15 kW | ~0,12 kW |
| Điện tiêu thụ/tháng | ~108 kWh | ~86 kWh |
| Chi phí điện/tháng | ~324.000 VNĐ | ~258.000 VNĐ |
| Hiệu suất làm lạnh | Trung bình | Ổn định, ít đóng đá hơn |
| Tuổi thọ máy | 8 năm | 10 năm |
Gợi ý mẹo sử dụng:
Hãy điều chỉnh nhiệt độ 3–5°C, vệ sinh gioăng cửa, không mở cửa tủ quá lâu, xếp thực phẩm hợp lý, dàn nóng thoáng khí.
Bảng so sánh Trước – Sau khi áp dụng 5 Giải pháp tiết kiệm điện cho Máy giặt cửa trước (7 kg)
| Tiêu chí | Trước | Sau |
|---|---|---|
| Công suất tiêu thụ | ~0,5 kW/lần | ~0,35 kW/lần |
| Điện tiêu thụ/tháng | ~20 kWh (8 lần/tuần) | ~14 kWh |
| Chi phí điện/tháng | ~60.000 VNĐ | ~42.000 VNĐ |
| Thời gian giặt | 1h20 phút | 1h (nhờ chế độ Eco) |
| Tuổi thọ máy | 6 năm | 7–8 năm |
Gợi ý mẹo sử dụng:
Bạn nên sử dụng nước lạnh, giặt tải đầy hợp lý, vệ sinh lồng giặt, dùng chế độ tiết kiệm, hạn chế giặt nhiều mẻ nhỏ.
Bảng so sánh Trước – Sau khi áp dụng 5 Giải pháp tiết kiệm điện cho Bình nóng lạnh 20L
| Tiêu chí | Trước | Sau |
|---|---|---|
| Công suất tiêu thụ | ~2 kW | ~1,4 kW |
| Điện tiêu thụ/tháng | ~120 kWh | ~84 kWh |
| Chi phí điện/tháng | ~360.000 VNĐ | ~252.000 VNĐ |
| Nhiệt độ nước | 70°C (không điều chỉnh) | 50–55°C (tiết kiệm) |
| Độ bền thanh nhiệt | 3 năm | 5 năm |
Gợi ý mẹo sử dụng:
Bạn nên cài đặt nhiệt độ hợp lý, tắt bình khi không dùng, vệ sinh cặn định kỳ, sử dụng cách nhiệt tốt.
Bảng so sánh Trước – Sau khi áp dụng 5 Giải pháp tiết kiệm điện cho Thiết bị điện chiếu sáng (10 bóng LED 9W)
| Tiêu chí | Trước (bóng compact/huỳnh quang) | Sau (bóng LED) |
|---|---|---|
| Công suất tiêu thụ | ~18W/bóng | 9W/bóng |
| Điện tiêu thụ/tháng | ~54 kWh (5h/ngày) | ~27 kWh |
| Chi phí điện/tháng | ~162.000 VNĐ | ~81.000 VNĐ |
| Độ sáng | Trung bình | Cao, ổn định |
| Tuổi thọ | 5.000 giờ | 25.000 giờ |
Gợi ý mẹo sử dụng:
Bạn nên thay bóng LED tiết kiệm điện, tắt khi không sử dụng, sử dụng công tắc riêng cho từng khu vực.
Những câu hỏi thường gặp
Tiền điện tính theo kWh như thế nào?
Tiền điện = (số kWh ở mỗi bậc × giá bậc) + VAT 10% + phụ phí (nếu có).
Tại sao cùng kWh nhưng tháng này tiền cao hơn?
Do rơi vào bậc giá cao hơn, hoặc tháng trước có ưu đãi/giảm giá.
Rút phích cắm thiết bị có giúp tiết kiệm nhiều không?
Có. Trung bình mỗi thiết bị chờ tiêu thụ 2–5W/giờ. Nhiều thiết bị cộng lại có thể chiếm 5–10% hóa đơn.
Làm sao biết có rò rỉ điện?
Tắt toàn bộ thiết bị, quan sát công tơ. Nếu vẫn quay/chạy → có rò rỉ.
Điện lực có tính sai không?
Hiếm khi xảy ra. Nếu nghi ngờ, bạn có quyền yêu cầu kiểm định công tơ.